Khái quát về ngành Lập trình – Một vạn câu hỏi vì sao?
Không thể phủ nhận rằng lập trình là một trong những ngành Hot nhất tại thời điểm hiện nay, là mơ ước của biết bao thế hệ trẻ với hy vọng có một công việc tương lai ngồi văn phòng điều hòa, lương cao và được nghỉ 2 ngày/tuần. Thú thật, đó cũng là ước mơ của tôi vào 10 năm trước. Thời mà tôi còn là một cậu học sinh cấp ba đang phải đứng trước ngưỡng cửa chọn trường đại học cho riêng mình với cả vạn câu hỏi chưa có lời giải đáp:
- Mình có nên học công nghệ thông tin không?
- Học công nghệ thông tin có vất vả không?
- Việc làm khi học công nghệ thông tin là gì?
- Mình nên học ngành gì trong công nghệ thông tin?
- Công nghệ thông tin lương cao không?
- …v.v
Những câu hỏi đó ngay cả đến bây giờ tôi cũng thường xuyên gặp phải khi người thân, họ hàng muốn cho con em mình theo học ngành Công nghệ thông tin. Tuy nhiên trước khi trả lời những câu hỏi đó, hãy cùng nghe tôi chia sẻ thêm về 10 năm sống trong ngành nhé.
Đôi lời tâm sự
Gần như trong bất kỳ một ngôn ngữ lập trình nào, ví dụ đầu tiên và đơn giản nhất cũng sẽ là thực hiện đoạn mã hiển thị “Hello World – Xin chào thế giới”.
Hello World, đơn giản như việc bạn là một đứa trẻ mới lọt lòng. Sau quãng thời gian 9 tháng 10 ngày trong bụng mẹ, bạn mở mắt ra và nhìn thấy một thế giới tươi đẹp ngập tràn ánh nắng. Bạn cảm thấy mọi thứ đều tươi đẹp và dễ dàng hưởng thụ nó. Nhưng bạn không biết rằng để trưởng thành, sẽ có biết bao ngày mưa giông đang đợi chờ mình phía trước.
Kể thêm về câu chuyện của bản thân, thời cấp ba, tôi còn không biết Pascal ở trường THPT dạy gõ code thế nào. Gia đình tôi không có ai theo ngành công nghệ nên cũng không thể giải đáp những câu hỏi về ngành cho tôi. Kết quả là tôi chọn ngành CNTT chỉ vì nó phù hợp với sở thích (thích làm văn phòng), tính cách (tôi là một người hướng nội) và đặc biệt là tôi hồi đó còn ham chơi game (6-8 tiếng/ngày).
Các giai đoạn
Đại học
Chuyên ngành tôi theo là Kỹ thuật Phần Mềm – Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội. 2 năm đầu chỉ làm quen môi trường, học các môn học đại cương chứ không liên quan tới công nghệ thông tin nhiều. Cho đến đầu năm thứ 3, bộ môn làm thay đổi cuộc đời tôi là “Cấu trúc dữ liệu & giải thuật”.
Vì sao nó lại làm cuộc đời tôi thay đổi? Không phải nó đã làm một đứa dốt về môn Toán đại số như tôi trở nên giỏi giang hơn, thuộc vanh vách các loại cấu trúc dữ liệu và các giải thuật xử lý. Mà nó đã giúp tôi rất nhiều trong việc thay đổi suy nghĩ từ một đứa ham chơi, ham tận hưởng cảm thấy mình thực sự thiếu sót rất nhiều thứ, đã đến lúc tôi tập trung vào việc học tập, ít nhất trước mắt là để làm xong project qua môn này để không phải tốn tiền học lại.
Và tất nhiên, project thầy giao cho tôi lúc đó thực sự khó khăn đối với một đứa còn không biết code Hello World ra sao. Tôi nhìn xung quanh bạn bè trong lớp với mong muốn ai làm được thì mình sang “cóp” bài về để nộp. Nhưng xui rủi thay cả lớp cũng chẳng có ai biết làm. Hết cách, tôi bắt đầu mày mò tìm kiếm trên Google những bài toán tương tự để copy. Sau một vài ngày tìm kiếm, cuối cùng tôi đã tìm thấy một bài toán gần giống yêu cầu thầy giao. Tôi bắt đầu chú tâm vào để ĐỌC TỪNG DÒNG CODE của người ta, cố để hiểu được từng dòng khai báo biến, tưởng tượng ra quy trình chạy của vòng lặp mà họ viết. Sau khi nắm được code họ viết, tôi bắt đầu tự code phát triển thêm tính năng theo yêu cầu của thầy giáo, dựa trên cái base project “chắp vá” vừa tìm được trên Google. Cuối cùng, tôi đã qua được môn với số điểm khá cao so với mặt bằng chung của cả lớp.
- Lời khuyên dành cho người mới: Hãy cố Đọc và Hiểu những gì người đi trước đã viết. Tuy rằng code ban đầu sẽ khô khan, nhưng tin tôi đi. Chỉ cần một tuần tập trung, tôi tin chắc trình độ của bạn sẽ thay đổi rất nhiều đấy 😁
Thực tập sinh
Ý thức được việc hầu hết doanh nghiệp tuyển dụng đều yêu cầu kinh nghiệm, vì vậy tôi đi thực tập cũng gọi là khá sớm vào đầu kỳ II năm thứ 3 đại học (Trường tôi dạy 5 năm). Sau khi đã học xong một vài môn CNTT căn bản trên trường cũng như tự tìm hiểu thêm về HTML, CSS, JavaScript. Tôi đã nộp đơn xin đi thực tập vào một công ty start-up của Nhật ở Cầu Giấy cho vị trí Intern Frontend.
Tôi còn nhớ rõ cảm giác hồi hộp của lần phỏng vấn đầu tiên. Mặc trên người những bộ đồ sơ mi quần âu bóng bảy nhưng cũng không thể che giấu được cơ thể run run khi trả lời câu hỏi của nhà tuyển dụng, khi trong tôi lúc đó chỉ là đống kiến thức về Frontend mới học trên mạng được ít ngày. Một tuần sau khi phỏng vấn, tôi không nhận được kết quả phản hồi từ công ty đó. Thực sự lúc đó rất nản vì nghĩ chắc là trượt rồi. Nhưng rồi tôi cũng bỏ qua cái tôi mà mặt dày gửi email cho họ với nội dung:
- Chào công ty X. Em là A, tuần trước em có phỏng vấn vị trí Intern Frontend bên công ty mình. Đã một tuần trôi qua nhưng em chưa nhận được kết quả phản hồi. Em không biết kết quả thế nào? Nếu em không qua vòng phỏng vấn, mong quý công ty cho em biết lý do để em có thể hoàn thiện bản thân hơn. Cảm ơn và mong sớm nhận được phản hồi từ công ty.
Và thật bất ngờ, sau cái email đó thì ngay trong buổi chiều hôm đó, chị HR công ty gọi thông báo mình đã trúng tuyển. Đến bây giờ tôi cũng không có rõ đó là ngẫu nhiên hay nhờ cái Email của tôi mà tôi được trúng tuyển.
- Lời khuyên: Hãy đi thực tập, càng sớm càng tốt để tích lũy kinh nghiệm cho bản thân. Đừng ngại ngùng để hỏi bất kỳ những gì có thể giúp ích cho bản thân mình phát triển hơn
Rồi sau đó, tôi đi làm với mức lương hỗ trợ thực tập (20k/h – năm 2016) chỉ cao hơn phục vụ quán cafe (12-15k/h) một chút thời đó. Nhưng thực sự trong tôi tới hiện tại vẫn chỉ có hai chữ: Xứng đáng. Vì trong quá trình thực tập đó, tôi học được rất nhiều, cả về kiến thức lẫn cách đối nhân xử thế của đồng nghiệp. Khi đi thực tập, bạn đừng quá quan tâm về vấn đề lương lậu. Tôi nói vậy không có nghĩa là bảo bạn cứ đi tìm công ty nào cũng được, kể cả họ không trả lương mình cũng không sao. Như vậy sẽ đánh mất đi giá trị bản thân của bạn và rất dễ gặp phải công ty không tốt, và quan trọng nhất có thể bạn đang phí thời gian mà chẳng học được gì từ những công ty như vậy cả.
- Hãy suy nghĩ và tìm hiểu công ty thật kỹ trước khi nộp đơn cho bất kỳ công ty nào. Kể cả bây giờ là thực tập sinh hay sau này đi làm, hãy đặt rõ cho mình cái mục đích trước khi làm bất cứ việc gì.
Ra trường – Đi làm
Sau khi ra trường, tôi chuyển sang công ty tư nhân nhỏ của Việt Nam cùng một người bạn với suy nghĩ: “Làm ở công ty nhỏ thì cả văn phòng đều chơi với nhau được cả. Lại còn có thằng bạn thân làm ở đó thì mình cũng vào làm cùng nhau cho vui”. Nhưng có một điều là công ty này hoạt động trốn thuế, không đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động. Lúc này tôi có biết nhưng cứ nghĩ: “Đóng bảo hiểm để làm gì đâu, sau này mình cũng chẳng chờ tới hơn 60 tuổi để nhận lương hưu. Cứ lương tháng cao và về tiền đều là được”. Đó thực sự là một suy nghĩ sai lầm của một thằng sinh viên mới ra trường chưa trải mùi đời như tôi lúc đó.
Nhưng đúng là đi làm công ty nhỏ vui thật, cả văn phòng ai cũng biết, ai cũng thân thiết chơi với nhau như anh em. Tiền nhận về đều hàng tháng lại nghĩ vui chơi ở đâu chứ không có kế hoạch tài chính cho tương lai gì cả. Cứ như vậy cho tới khi dịch Covid bùng phát (Đầu năm 2020), khách hàng của công ty ngày một ít đi do sụt giảm doanh số vì dịch bệnh. Anh sếp công ty nói anh em cố gắng trụ vài bữa hết dịch thì lại có khách hàng. Và kết quả như các bạn đã biết, dịch bệnh kéo dài liên miên, công ty không còn chi phí hoạt động buộc phải giải thể, và tôi bị chậm lương 4 tháng với lời hứa từ sếp mà không biết tới ngày nào sếp mới thực hiện: “Anh hứa qua giai đoạn này sẽ có tiền trả em, cứ tiếp tục làm đi”.
- Lời khuyên: Đừng trông chờ vào những lời hứa hẹn. Tôi không phủ nhận chuyện công ty khó khăn sẽ dễ bị chậm lương. Nhưng nếu công ty chậm lương quá 2 tháng, tôi nghĩ đó là thời điểm phù hợp để bạn suy nghĩ tới vấn đề nhảy việc.
Sau đó tôi nhảy việc, chuyển sang lại tiếp tục làm việc ở một công ty Nhật khác. Công ty này chính sách khá tốt và đóng bảo hiểm xã hội full lương (Sau này sẽ có lợi cho người lao động nếu rút BHXH 1 lần hoặc rút bảo hiểm thất nghiệp). Hiện tại tôi vẫn cảm thấy hài lòng khi làm việc tại đây.
- Lời khuyên: Hãy chọn một công ty không cần quá lớn nhưng nguồn vốn ổn định, chính sách và quyền lợi của người lao động phải rõ ràng. Đừng vì đồng lương cao hơn một chút mà chọn công ty không phù hợp với mình. Vì nếu vậy bạn đi làm mỗi ngày đều sẽ thấy không thoải mái, khó cho việc phát triển lâu dài.
Biến cố
Ngành IT thực sự là một ngành có mức lương khá trong mặt bằng chung của xã hội hiện nay. Tuy nhiên, nếu bạn chỉ đi làm 8 tiếng trông chờ vào đồng lương tháng, bạn mãi cũng sẽ không thể trở thành người giàu được. Với suy nghĩ như vậy, nên sau vài năm đi làm tôi cũng tích lũy được một khoản tiền khá, và bắt đầu nghĩ tới việc đầu tư những lĩnh vực khác.
Đầu tư Crypto
Chắc hẳn thời đại này các bạn đã nghe tới tiền mã hóa/tiền ảo ít nhất 1 lần trong đời. Tôi theo dõi thị trường này từ năm 2017, tuy nhiên tới 2021 tôi mới chính thức có một chút vốn nhàn rỗi để có thể tham gia vào thị trường. Hồi đó, tôi mua coin không hề có kế hoạch, chỉ thấy giá nó giảm là mua thêm. Mà tôi mua toàn Alt Coin nhỏ lẻ theo trend với suy nghĩ mong muốn may rủi làm giàu nhanh trong một đêm. Và tất nhiên tôi không thoát hàng ra kịp, cũng không thể cắt lỗ cho đến tận thời điểm viết bài này vì có coin đã chia 5 chia 10.
Đầu tư trái phiếu
Tôi là một thằng không hề biết trái phiếu, cổ phiếu là gì. Tôi có một khoản tiền đi gửi ngân hàng, nhưng ngân viên ngân hàng ngon ngọt tư vấn sản phẩm trái phiếu, nói: “An toàn không khác gì gửi tiết kiệm”. Về nhà tôi có search trên mạng những thông tin cơ bản về trái phiếu, nhưng hầu hết trên mạng là những bài nói trái phiếu an toàn, đến hạn là trả lãi và gốc đầy đủ. Vấn đề ở đây là từ “đến hạn”, tôi không nắm rõ về trái phiếu, nên cứ nghĩ mình mua trái phiếu 6 tháng là sau 6 tháng sẽ nhận được gốc lãi.
Nhưng thực chất trái phiếu tôi mua là phần được tách nhỏ trong một lô trái phiếu lớn được mua lại và phân phối bởi một công ty chứng khoán. Ngân hàng chỉ là trung gian, dụ dỗ khách hàng ký hợp đồng và ăn hoa hồng, không hề quan tâm tới quyền lợi và rủi ro khách hàng sẽ gặp phải. Và lô trái phiếu tôi mua ngày đáo hạn tới tận cuối năm 2025. Nghĩa là với trường hợp xấu nhất, nếu sau 6 tháng ký hợp đồng trái phiếu, công ty chứng khoán kia không chịu thanh toán mua lại cho tôi. Thì tiền của tôi sẽ bị giam tới 2025 mới được doanh nghiệp trả lại tiền.
Lời khuyên
Nếu bạn có tiền nhàn rỗi muốn đầu tư ngắn hạn, hãy suy nghĩ tới việc gửi tiết kiệm ngân hàng lớn.
Nếu bạn có tiền nhàn rỗi muốn đầu tư dài hạn, hãy suy nghĩ tới việc tích trữ những tài sản có thể giữ giá như vàng, dollar.
Crypto hay chứng khoán (Cổ phiếu, trái phiếu) đều là những sản phẩm rủi ro, hãy đảm bảo bạn thực sự hiểu rõ về nó trước khi quyết định đầu tư.
Vượt qua
Số tiền tiết kiệm suốt mấy năm làm việc, cảm giác có tiền nhưng không thể rút ra, tôi trở nên chán nản vì thị trường. Rồi một ngày tôi tìm kiếm được kênh Youtube của anh Thuận về kiến thức đầu tư tài chính. Thực sự phải cảm ơn anh Thuận, những video chia sẻ rất tâm huyết của anh giúp tôi có cái nhìn khái quát về thị trường tài chính nói chung.
Tôi bắt đầu học anh DCA (Dollar – Cost Averaging) – Chiến lược trung bình giá, chỉ đầu tư vào những dự án tốt, tiềm năng cao như BTC, ETH, ADA ,… Nên những đồng coin hiện tại tôi nắm giữ đã bắt đầu có lãi mặc dù chưa bù lại được phần đã mất.
Còn về vấn đề trái phiếu, tuy tôi chưa thể rút ra nhưng may mắn là mã trái phiếu của tôi vẫn trong trạng thái an toàn (Công ty lớn, nguồn bất động sản tiềm năng, có tài sản đảm bảo). Nên chỉ hy vọng công ty đó vẫn tiếp tục hoạt động ổn định cho tới ngày đáo hạn để tôi nhận lại tiền đầu tư.
Lưu ý: Tôi viết bài này không có ý khuyên ai đầu tư vào bất kỳ lĩnh vực nào. Đó là quyết định của cá nhân bạn, tôi chỉ đang chia sẻ việc tôi vượt qua khó khăn tài chính như thế nào. Tuy nhiên tôi có một lời khuyên, hãy tìm hiểu và nắm rõ về lĩnh vực mình dự định đầu tư. Đừng đi vào vết xe đổ của tôi khi đầu tư mà thiếu hiểu biết.
Một vài câu nói đắt giá cần nhớ:
- Không tin tưởng bất kỳ ai (Nhất là những tư vấn viên, họ chỉ ngon ngọt để bạn ký hợp đồng và ăn hoa hồng. Còn sau đó là đem con bỏ chợ, hãy đọc kỹ mọi hợp đồng trước khi ký)
- Tiền trong túi bạn là của bạn
- Sẽ không bao giờ (Tôi đã từng nghĩ gửi tiền trong ngân hàng là an toàn, nhưng thực tế đã cho tôi thấy nhiều ngân hàng lớn vẫn có thể sập)
- Lần này sẽ khác
Tổng kết
Những điểm mạnh, điểm yếu dưới dây chỉ là cảm quan của tôi khi tiếp xúc với những người trong ngành. Tôi chỉ đánh giá ở mặt bằng chung chứ không phải tất cả.
Điểm mạnh của lập trình viên
- Tư duy logic cao, dễ dàng tiếp cận và học những cái mới
- Chân thật, khá lành tính
- Khả năng tập trung và chịu được môi trường áp lực cao
- Lương tháng ổn định ở mức khá so với mặt bằng thị trường
Điểm yếu của lập trình viên
- Thiếu kỹ năng quản lý tài chính, kỹ năng giao tiếp vì hầu hết thời gian đã sử dụng để học kiến thức về công nghệ
- Làm việc văn phòng nhiều trong thời gian dài sẽ khiến sức khỏe giảm sút
- Điểm mạnh về “Chân thật, lành tính” là một điểm tốt, nhưng cũng chính vì nó mà rất nhiều người bị người khác lợi dụng mà không biết. Tôi không khuyên các bạn sống “cáo già“, nhưng hãy cố gắng học cách chọn bạn mà chơi để có thể giảm thiểu rủi ro cho chính bản thân bạn.
- Đừng cả tin, cả nể bất kỳ ai.
- Hãy tự tin và tự đánh giá đúng năng lực bản thân bạn.
Lời khuyên
- Nếu bạn làm tốt một lĩnh vực nào đó, đừng làm nó miễn phí. Tôi đã từng thấy rất nhiều bạn bè OT ngày này qua tháng nọ, nhưng quyền lợi cơ bản nhất của người lao động là lương OT thì không được nhận, hoặc nhận đc một phần rất nhỏ so với thời gian thực tế. Nếu công ty không sẵn sàng trả lương OT cho bạn, đừng ngại gì mà từ chối OT hoặc tìm một công ty khác xứng đáng để bạn cống hiến hơn.
- Hãy cân bằng cuộc sống giữa công việc và sức khỏe. Trong ngành IT việc làm OT là như cơm bữa, nhưng đừng quá chú trọng vào việc kiếm tiền mà bỏ bê sức khỏe của bạn. Kẻo tiền bạn kiếm được lại phải cống hiến cho bệnh viện đấy!
- Tích cực tham gia những câu lạc bộ, hoặc chơi một môn thể thao nào đó. Điều này sẽ giúp bạn tự tin hơn, cải thiện khả năng giao tiếp cũng như rèn luyện sức khỏe.
